ศาสตราจารย์พิเศษ ชัยเกษม นิติสิริ (เกิด 26 สิงหาคม พ.ศ. 2491) เป็นนักกฎหมายและนักการเมืองชาวไทยที่มีบทบาททั้งในฝ่ายอัยการ สถาบันการศึกษา และการเมืองระดับชาติ ในช่วงหลังเขาถูกเสนอชื่อเป็นหนึ่งในแคนดิเดตนายกรัฐมนตรีของพรรคเพื่อไทยหลายครั้ง และเคยดำรงตำแหน่งสำคัญทั้งอัยการสูงสุดและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม ซึ่งเส้นทางชีวิตและผลงานของเขาสะท้อนทั้งประสบการณ์ด้านกฎหมายและการบริหารรัฐวิสาหกิจของไทย
ข้อมูลส่วนตัวสั้น ๆ ชัยเกษม นิติสิริ
- ชื่อ-สกุล : ชัยเกษม นิติสิริ
- วันเกิด : 26 สิงหาคม พ.ศ. 2491 (อายุ 77 ปี)
- ภูมิลำเนา : อำเภอธนบุรี (ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของกรุงเทพมหานคร)
- สถานภาพสมรส : สมรสกับ อัมพร นิติสิริ
- สังกัดพรรค : พรรคเพื่อไทย (ตั้งแต่ พ.ศ. 2554 ถึงปัจจุบัน)
การศึกษา
ชัยเกษมเรียนประถมและมัธยมช่วงต้นที่โรงเรียนอัสสัมชัญ และจบมัธยมปลายจากโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา (รุ่นที่ 28) เขาได้รับปริญญาตรี (แผนกนิติศาสตร์) จากคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (เกียรตินิยมอันดับ 2) ด้วยทุนการศึกษาจากมูลนิธิจอห์น เอฟ. เคนเนดี้ ต่อมาศึกษาต่อระดับปริญญาโท L.L.M. จากมหาวิทยาลัยโคลัมเบีย (Columbia University) ในสหรัฐอเมริกา ด้วยทุนจากรัฐบาลและมูลนิธิ Starr และได้จบการศึกษาเนติบัณฑิตไทยจากสำนักอบรมศึกษากฎหมายแห่งเนติบัณฑิตยสภา
เส้นทางในระบบอัยการและภาคราชการ
ชัยเกษมเริ่มต้นอาชีพเป็นอัยการผู้ช่วยที่จังหวัดสมุทรสาคร ก่อนจะไต่เต้ารับตำแหน่งต่าง ๆ ในสำนักงานอัยการสูงสุด ได้แก่ อัยการประจำกองคดี, อัยการจังหวัดภูเก็ต, อธิบดีอัยการฝ่ายคดีทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศ และตำแหน่งสำคัญอื่น ๆ จนกระทั่งได้รับแต่งตั้งเป็นรองอัยการสูงสุด และดำรงตำแหน่งอัยการสูงสุดในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2550
บทบาทในการบริหารรัฐวิสาหกิจและหน่วยงานสำคัญ
ขณะดำรงตำแหน่งอัยการสูงสุด ชัยเกษมได้รับแต่งตั้งให้เป็นกรรมการและกรรมการตรวจสอบของหน่วยงานรัฐวิสาหกิจชั้นนำ รวมถึงตำแหน่งกรรมการตรวจสอบของบริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) และการบินไทย รวมถึงเคยรับตำแหน่งในคณะกรรมการอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการกำกับดูแล เช่น คณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) และเป็นกรรมการในหน่วยงานสาธารณะหลายแห่ง
ตำแหน่งทางวิชาการและเกียรติคุณ
ในปี พ.ศ. 2552 ชัยเกษมได้รับพระบรมราชโองการแต่งตั้งเป็นศาสตราจารย์พิเศษ สาขานิติศาสตร์ คณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งเป็นการยอมรับบทบาททางวิชาการและความชำนาญด้านกฎหมายของเขา
บทบาททางการเมือง
หลังจากเข้าสู่การเมืองกับพรรคเพื่อไทย ชัยเกษมได้รับการเสนอชื่อเป็นแคนดิเดตนายกรัฐมนตรีของพรรคในหลายช่วงเวลา (รวมถึงการเสนอชื่อต่าง ๆ ในการเลือกตั้งของ พ.ศ. 2562 และ พ.ศ. 2566–2567) เขาเคยดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรมในรัฐบาลยิ่งลักษณ์ ชินวัตร ระหว่างวันที่ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2556 – 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 และยังได้รับแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรบัญชีรายชื่อในปี พ.ศ. 2566 ก่อนจะลาออกในเดือนตุลาคม ของปีเดียวกัน แล้วได้รับการแต่งตั้งเป็นที่ปรึกษานายกรัฐมนตรีในรัฐบาลต่อมา
ผลงานสำคัญ (สรุป)
- อดีตอัยการสูงสุดของประเทศไทย (เริ่ม ต.ค. พ.ศ. 2550)
- อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม (30 มิ.ย. 2556 – 22 พ.ค. 2557)
- ศาสตราจารย์พิเศษ คณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
- เคยเป็นกรรมการและประธานกรรมการตรวจสอบในหน่วยงานรัฐวิสาหกิจหลายแห่ง
- เป็นหนึ่งในแคนดิเดตนายกรัฐมนตรีของพรรคเพื่อไทยในช่วงหลัง
บทสรุป
ชัยเกษม นิติสิริ เป็นบุคคลที่มีอาชีพทอดยาวระหว่างงานด้านอัยการ วิชาการ และการเมือง ประสบการณ์ทั้งในระบบยุติธรรมและการบริหารรัฐวิสาหกิจทำให้เขาเป็นที่รู้จักในวงกว้าง ขณะเดียวกันก็เผชิญกับข้อถกเถียงจากการตัดสินใจและบทบาทในคดีสำคัญ ๆ ซึ่งกลายเป็นส่วนหนึ่งของภาพรวมขยายของชีวิตการทำงานของเขาในสาธารณะ formuladenegocio
